De afgelopen 40 jaar keert de veertiende dalai lama zich openlijk tegen de verering van volksgod Dorje Shugden, ook wel Dolgyal genoemd. Aanhangers van Dorje Shugden zien in de godheid een volmaakt verlichte Boeddha. Voor hen is hij een toornige beschermer van de boeddhistische leer. De dalai lama (1935) aanbad de godheid zelf tot ongeveer zijn veertigste jaar. Sinds begin jaren ’70 ziet hij in Dorje Shugden echter een boze geest: een demonische kracht die verdeeldheid zaait. In zijn ogen schaadt diens verering zowel het Tibetaanse volk, het boeddhisme als de dalai lama.

De kwestie is nog altijd actueel. Tijdens het recente bezoek van de dalai lama aan de Verenigde Staten demonstreerden Shugden-aanhangers met spandoeken als ‘Dalai Lama, Stop Lying’ en ‘Dalai Lama Give Religious Freedom’. Zij voelen zich door hem in hun religieuze vrijheid beknot. Bij zijn bezoek aan de American Himalayan Foundation (22 februari 2014) in San Francisco ging de dalai lama in op hun bezwaren. Hij liet zich daarover opnieuw scherp uit. Volgens hem leidt het aanbidden van Shugden tot sektarisme en onverdraagzaamheid.

De dalai lama behoort tot de Tibetaans boeddhistische gelug kloosterorde. In San Francisco vertelde hoe hij zijn belangrijkste tutor eens om advies vroeg over het ontvangen van boeddhistisch onderricht uit de nyingma orde. Zijn tutor, Ling Rinpoche, raadde het hem af. Hoewel hij zelf geen band met de godheid had vreesde Ling Rinpoche dat Dorje Shugden de dalai lama kwaad zou doen. De dalai lama ziet in dit voorval een aantasting van zijn religieuze vrijheid, en stelt dat hij zich pas echt vrij voelt in zijn boeddhistische beoefening sinds hij Shugden niet meer aanbidt.

Op 28 december 2013 nam de dalai lama in het Sera Je klooster (Bylakuppe, India) het eerste exemplaar in ontvangst van ‘Opening the Eye of Discernment: a Golden Key’. Volgens de samenstellers bevat het boek ‘alle relevante documenten’ over Dorje Shugden. De dalai lama zelf was niet bij de totstandkoming van de bundel betrokken. Deze kwam tot stand onder verantwoordelijkheid van de Geluk International Foundation, waarbij de elf belangrijkste gelug kloosters in India zijn aangesloten. ‘Opening the Eye of Discernment: a Golden Key’ wordt wel uitgegeven onder auspiciën van de Tibetaanse regering in ballingschap.

In 2012 publiceerde ik bij • open boeddhisme • het opiniërende essay ‘Dorje Shugden: Zien Tibetaanse geestelijken spoken?’ Ik beantwoord daarin de vraag of westerse boeddhisten verplicht zijn deze controverse te bespreken in dezelfde termen die door Tibetaanse geestelijken worden gebruikt.